Aanwijzingen voor het schrijven van een GEDICHT
| inhoud | gevoel | persoon | tijd |
| woordkeus | vorm | ritme | interpunctie |
| tips |
Bepaal welk onderdeel uit het thema je kiest: het thema 'Muziek' is enorm uitgebreid. Beperk je dus. Je hebt maar maximaal 15 regels tot je beschikking. Bedenk een 'werktitel' d.w.z. een voorlopige titel die de inhoud weergeeft; direct of indirect. Als je gedicht helemaal af is kun je de definitieve, pakkende, titel bedenken.
Bepaal welk gevoel je over wil brengen bij de lezer: bij 'Muziek' komen allerlei associaties naar boven; positieve en negatieve, vrolijke en verdrietige gevoelens zijn allemaal verbonden met muziek. Wat voor emotie roept jouw deelthema bij je op?
Bepaal in welke persoon je schrijft: een gedicht geeft
de persoonlijke gevoelens van de schrijver weer, maar dat betekent niet, dat
alleen de 1ste persoon enkelvoud (= ik) in aanmerking komt (= directe poëzie).
Over jezelf in de 3de persoon enkelvoud (= hij/ zij/het) drukt een zekere afstand
uit (= indirecte poëzie). Die 3de pers. kan behalve een mens ook een dier
of een voorwerp zijn waaraan je jouw emoties ophangt (= dinggedicht).
Bepaal in welke tijd je schrijft: kijk je terug op een ervaring, dan zijn de verleden tijd en voltooid verleden tijd mogelijk. Zet je tijdens een gebeurtenis je gevoelens op papier, dan staan de tegenwoordige tijd en voltooid tegenwoordige tijd tot je beschikking. Blik je vooruit op een komende ervaring, dan is de toekomende tijd heel toepasselijk.
Bepaal welke werkwoorden, zelfstandige naamwoorden, bijvoeglijke naamwoorden en bijwoorden bij jouw gevoelens passen; Associeer en bedenk toepasselijke woorden. Je kunt hiervoor een diagram gebruiken. Vooral met bijvoeglijke naamwoorden en bijwoorden kun je kort en bondig een bepaald gevoel bij de lezer wekken.
Bepaal welke vorm je kiest: wordt het een traditioneel gedicht, kies dan een van de rijmschema's. Maar, een gedicht hoeft niet te rijmen om een gedicht te zijn. Nog vrijer is het typografische gedicht. Van belang is, dat vorm en inhoud met elkaar in evenwicht zijn; kies je voor rijmwoorden, dan bestaat het gevaar dat het ten koste van je gedicht gaat, terwijl de gedachte die je op papier probeert te zetten toch minstens zo belangrijk is. Laat je dus niet leiden door rijmwoorden. Kies je voor rijm, maak dan strofen. Schrijf eerst het hele gedicht niet-rijmend op, d.w.z. maak eerst een kort verhaaltje. Ga er vervolgens dichtregels en strofen van maken.
Bepaal het ritme: door je gedicht een aantal keren voor te dragen wordt al snel duidelijk of je nog een woord moet toevoegen of juist weglaten om het geheel goed te laten lopen.
Woorden afkorten d.m.v. een komma is in zo'n geval ook een mogelijke oplossing (bv. storm'd i.p.v. stormed /hab' i.p.v. habe). Maak je dichtregels niet te lang; lidwoorden kun je b.v. vaak weglaten. De uitdrukking "kort maar krachtig" is het gedicht op het lijf geschreven. Zelfs een woord per dichtregel is mogelijk.
Spelen met letters en interpunctie:
Wil je een woord benadrukken?;schrijf het GROOT of gebruik àccénten.
Wil je spanning opbouwen; gebruik ............ Onduidelijkheden?????????????
Grootse uitingen! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
Lees je een pauze, dan een komma aan het eind van de dichtregel, lees je van
de ene regel door naar de volgende, gebruik dan géén komma (=enjambement).
Met het herhalen van een woord kun je ook bepaalde effecten bereiken (bv. nadruk,
monotonie, ritme.. .)
Bepaal hoe je origineel en creatief kunt zijn: natuurlijk door themakeuze, woordkeuze en vorm, maar denk ook aan: woordvolgorde bv. de regel 'ich freue mich auf die Musik' wordt veel poëtischer als je hem omgooit; 'auf die Musik freue ich mich' of 'die Musik darauf freue ich mich'.
En... lukt het je, ondanks de aanwijzingen, niet een gedicht op papier te krijgen, dan helpt wellicht het volgende trucje: neem een bekend wijsje, liedje en gebruik dat ritme als kapstok om jouw woorden aan op te hangen.
Of … je neemt een bestaand gedicht als voorbeeld. Kies daarvoor een eenvoudig, kort en concreet gedichtje Vervolgens maak je een variatie op het origineel. Houd je zo strak mogelijk aan het voorbeeldmodel: vervang bijvoorbeeld het voorwerp dat beschreven wordt, door een ander zelfstandig naamwoord, of kies andere werkwoorden. Het gedichtvoorbeeld wordt tot een sjabloon: Kopieer het dus bijna, met hier en daar jouw variaties.
| algemeen | opdracht | voorbeelden frans | voorbeelden duits |
Je kunt met behulp van een krantenbericht een gedicht
maken. Je kunt een buitenlandse krant maar ook een Nederlandse krant gebruiken
(om vervolgens je gedicht te vertalen).
| Neem woorden, zinfragmenten of zinnen uit het krantenbericht en plaats
deze in een voor jou poëtische volgorde. Je mag natuurlijk ook woorden
toevoegen. |
|
Let op de volgende punten: |
| Klaar is je van proza naar poëziegedicht. |
Voorbeeld
| RIPLEY Een 4-jarig verdwaald
Amerikaans jongetje is een hele nacht warm gehouden door twee honden. De
kleuter was als vermist opgegeven en werd pas een dag later gevonden. Hij
zat aan de oever van de rivier de Missisippi, weggekropen tussen de honden:
zijn eigen hond Rosie en Smokie, de hond van de buren. Het was 's nachts
ongeveer drie graden. Volkskrant 25 februari 2000 |
Ripley
4 jarig, verdwaald
vermist
aan de oever van
de Missisippi
het was 's nachts
drie graden
een hele nacht warm gehouden
weggekropen tussen
honden
Rosie en Smokie
de volgende dag
gevonden
Opdracht
Bekijk de voorbeeldgedichten hieronder. Probeer nu met een van de MVT-krantenartikelen
die over MUZIEK gaan of ermee te maken hebben zelf een gedicht te maken. Klaar
is je van proza naar poëziegedicht.
|
21 juin 2002 : 21ème
édition de la Fête de la Musique |
Zelf gemaakt gedicht Frans bij bovenstaand artikel:
La Fête de la Musique
Une multitude
La musique
Qui traverse le monde
Une mulititude
La fête
Dans plus de 118 pays
Un grand plateau rock
Le pianiste qui pianote
Une multitude
De musique
Dans le monde
Entier
|
Chanson : quatre jeunes
gens dans le XXe siècle
|
|
KITCHI KITCHI au Rocktausorus
par Stéphane Un samedi soir comme bien d'autres à Charleville...soirée resto, ciné ou concert...un oeil sur le programme du temple du rock carolo...surprise...ce sont les sudistes de Kichi Kitchi qui viennent tenter de réchauffer cette fraîche et humide soirée carolomacérienne... ce sera donc soirée Rocktau.9h30 le lieu est bien rempli comme à son habitude...le groupe se met tranquillement en place, on salue quelques habitués ... la soirée s'annonce spéciale...pas mal de musicos sont venus pour les Kitchi Kitchi... pas de doute la soirée s'annonce chaude.10h00 le premier set démarre...le groupe a déjà quelques fans mais l'ambiance a du mal à se réchauffer...les titres s'enchaînent, le chanteur use de toute sa gouaille pour dérider un peu l'atmosphère...petit à petit le plaisir d'une musique entraînante, bondissante et bien interprétée prend le pas sur les observateurs....le public bouge, crie...le groupe prend confiance et va désormais pouvoir se lâcher.Le second set démarre, toutes les inhibitions sont tombées, Kitchi met le feu et communie avec un public qui est passé du stade de simple observateur au stade d'acteur de la soirée...il chante, saute...entrainé par des titres efficaces et accrocheurs...le rythme endiablé d'"IBIZA", le groove rageur d'"Obsession"...tous ces titres font mouche et remportent les suffrages d'un public pas forcement facile au départ. Une super soirée ! |
|
Schlagzeugkonzert der Stuttgarter Musikschule Stuttgarter Zeitung, 07.02.03 Das Percussionsensemble
der Stuttgarter Musikschule, betreut von Birgit Steinestel-Nestle, zeigt
heute sein Können im Robert-Bosch-Saal des Treffpunkt Rotebühlplatz.
Die Gruppe aus Jugendlichen zwischen 12 und 20 Jahren spielt Werke von
Aram Khachaturian, Gustav Peter und Heinz von Moisy. Das Ensemble besteht
aus Drumset, Pauken, Xylophon, Marimbaphon und Vibraphon. |
|
Die Sinfonie als Kammermusik Martin Rohr Musikonline, 07.02.03 Sämtliche Sinfonien
von Johannes Brahms mit der Deutschen Kammerphilharmonie Bremen . |
|
"Schöner Lügen" Stuttgarter Zeitung, 07.02.03 In Berlin hat sich
bereits vor einigen Jahren eine echte Chansontradition entwickelt. Auch
dieses Jahr im November soll es wieder ein Chansonfest - inzwischen das
achte - in der Hauptstadt geben. Vor drei Jahren ging es erstmals auf
Tournee und gastierte zum Chansonfest 2000 Berlin-Stuttgart als Gemeinschaftsproduktion
mit dem Renitenz Theater in Stuttgart. Nun hat Stuttgart seit dem letzten
Jahr sein eigenes Chansonfest. Die Crème de la Crème des
Genres gastiert an 14 Abenden im Merlin, Renitenz Theater und im Theaterhaus. |
Zelf gemaakt gedicht Duits bij bovenstaand artikel:
Schöner Lügen
Chansontradition Berlin Berlin,
Hauptstadt Chansonfest.
Chansonfest auf Tournee
gastierte
in Stuttgart.
Stuttgarter Chansonfest:
die Crème de la Crème de la Crème
Alfabetgedicht
Om je enig idee te geven hoe zo'n alfabetgedicht er uitziet volgen hieronder
een paar voorbeelden uit het Duitse gedicht "Natürliches Alphabet"
van W. Busch (rijmschema: aabb), een fragment uit een uit een Frans ABC (abcb)
en een Engels ABC (abcb). Maar, jouw ABC-gedicht hoeft natuurlijk niet te rijmen.
|
A B C D |
| A c'est l'alligator qui se tapit dans les marais B c'est le bélier qui vit dans le zoo tout près C c'est le cheval que monte Joël D c'est la dinde Qu'on mange à Noël |
|
A is for ant always busy with things |
| Zoek in het woordenboek van vier opeenvolgende letters van het alfabet een dier, bijvoorbeeld de A voor de aap en de B voor de beer. |
| Maak één dichtregel per dier, in deze eerste regel kun je bijvoorbeeld iets over de eigenschappen van het dier schrijven, maar daar ben je natuurlijk helemaal vrij in! |
| Probeer nu de tweede dichtregel op de eerste te laten rijmen: dit heet gepaard rijm. Je kunt natuurlijk ook een ander rijmschema kiezen: bijvoorbeeld dat regel 1+4 en regel 2+3 rijmen: dit heet omarmend rijm. |
|
Klaar is je alfabetgedicht. |
Doorfluistergedicht
Je hebt vast wel eens het spelletje gespeeld, dat er een zin wordt gefluisterd,
van oor tot oor. De eindzin veroorzaakt grote hilariteit, want die zit vaak
ver van het origineel. Met een gedicht kun je dat ook doen:
|
Klaar is je Dada gedicht. |
| Neem een kort Nederlands gedicht. |
|
Vertaal het gedicht in een andere taal. |
| Een klasgenoot vertaalt jouw vertaling in weer een andere taal. |
| Dat herhaal je een aantal keer (Duits, Engels, Frans, Ivrit, Spaans…) in de klas |
|
De laatste van de groep vertaalt die versie weer terug naar het Nederlands. |
| Resultaat? Een heel ander gedicht! |
| Klaar is je 'doorfluistergedicht'. |
Dada gedicht
Het Dadaïsme is bekend om zijn betekenisloze gedichten. Een aaneenschakeling
van woorden, die op het eerste gezicht zin hebben, maar bij herlezing blijkt,
dat de inhoud niets betekent. Bij deze gedichten speelt wel het ritme van het
gedicht een grote rol.
Om zelf zo'n Dada gedicht te maken doe je het volgende:
|
Knip 10 papiertjes |
| Schrijf ieder individueel, of met een groepje op elk papiertje een zelfstandig naamwoord; 5 in het enkelvoud, 5 in het meervoud. |
| Herhaal dit voor werkwoordsvormen; 5 in de ott, 5 in de ovt. |
| Herhaal dit voor bijvoeglijke naamwoorden/bijwoorden. |
| Je kunt het zo ver uitbreiden als je wilt: b.v. persoonlijke voornaamwoorden en lidwoorden. |
| Je kunt het aantal papiertjes en woorden natuurlijk ook variëren |
| Vouw de papiertjes op en doe ze in een doosje. |
| Bepaal hoeveel woorden je gedicht moet krijgen. |
| Laat om de beurt iemand uit de groep een papiertje pakken. |
| Één leerling schrijft de woorden in volgorde op het boord. |
| Rangschik de woorden in dichtregels. Let daarbij op het ritme. |
|
Klaar is je Dada gedicht. |
Letterleendicht
Maak een gedicht uit de letters van één woord.
| Noteer één lang woord. |
| Maak van de letters uit dit woord zo veel mogelijk andere woorden. Je hoeft niet steeds alle letters te gebruiken. Je mag de letters bij het volgende woord weer gebruiken. |
| Rangschik deze woorden tot een gedicht, met of zonder betekenis. |
| Klaar is je letterleengedicht. |
Zintuigengedicht
Beschrijf een voorwerp of een ervaring, waarbij je de vijf zintuigen
gebruikt: ruiken, proeven, zien, horen en voelen.
| Bedenk het onderwerp dat je wilt beschrijven. |
| Maak vijf dichtregels: voor elk zintuig een regel. |
| De zintuigen kun je op verschillende manieren verwoorden: bijvoorbeeld voor het oog: zien, kijken, lijken op. |
| Bedenk of je voor rijm kiest of niet. |
|
Als voorbeeld: Verveling
|
| Klaar is je zintuigengedicht. |
Groepsgedicht
Maak van het dichten een groepsgebeuren en een performance. Schrijf ieder individueel
een dichtregel en breng ze samen tot één gedicht, door de regels
voor te dragen.
|
Maak twee groepen van b.v. elk 10 personen. |
| Elke groep krijgt één rijmklank: bijvoorbeeld groep A: 'in' en groep B: 'aar'. |
| Elke persoon van b.v. groep A maakt een eigen dichtregel die eindigt op 'in'. |
|
Bepaal van tevoren het ritme van de dichtregels: b.v. 12 lettergrepen, of 5 woorden. |
| Als iedereen klaar is zijn er dus 20 dichtregels. |
|
Nu begint het voordragen van het gedicht: |
| De leraar wijst willekeurig leerlingen aan. |
| De aangewezen leerling uit b.v groep A leest zijn regel voor, daarna iemand uit groep B enz. |
| Zo krijg je een gedicht met het rijmschema abab. Je kunt ook twee regels uit groep A laten voorlezen en daarna twee uit groep B: dan heb je rijmschema aabb. |
| Het vaak hilarische effect is groot als het voorlezen van je zin vlot volgt na de vorige. |
| Klaar is je groepsgedicht. |
Woordenboekgedicht
Maak van een bestaand gedicht een origineel nieuw gedicht Laat het toeval, je
gedicht transformeren.
| Zoek een bestaand gedicht uit met een groot aantal zelfstandige naamwoorden. |
| Neem een woordenboek in de taal van het gedicht erbij. |
| De zelfstandige naamwoorden ga je vervangen door andere, die het toeval bepaald. |
| Stel daarvoor eerst een aantal regels op: b.v. 1ste zelfst. nw. + 2 2de + 4 3de + 8 etc. |
| Zoek nu het eerste zelfstandig naamwoord uit je gedicht op in het woordenboek en vervang het volgens je zelf gemaakte regels: Vervang het 1ste zelfst. nw. door het 2de (+2), dat daarna in het woordenboek volgt. Het 2de vervang je door het 4de zelfst. nw. (+4) , dat daar in het woordenboek volgt etc, etc. |
| Klaar is je woordenboekgedicht. |
Gevonden gedicht
Maak een gedicht van een gespreksfragment. Van zomaar een willekeurig
gesprek waar je zelf niet aan deelneemt.
| Luister naar een stukje van een conversatie. |
| Noteer een aantal zinnen of zinsdelen uit dat gesprek. Je weet niet waar het over gaat en dat is ook niet de bedoeling, het gaat om flarden van een gesprek. |
| Schrijf die zinnen uit en bepaal zelf de volgorde ervan. |
| Vorm ze tot een gedicht. Hoe minder het betekent hoe mysterieuzer je gedicht wordt. |
| Klaar is je gevonden gedicht. |
Beschrijfgedicht
Maak een objectief beschrijvend gedicht over een voorwerp of een gebeurtenis.
| Bedenk een voorwerp of een gebeurtenis. |
| Beschrijf je onderwerp gedetailleerd en stap voor stap. |
|
Als voorbeeld: Pluk de dag vanochtend na het ontbijt natuurlijk heb ik toen meteen geprobeerd En jawel hoor het paste eveneens |
| Klaar is je beschrijfgedicht. |
Cinquain
Maak een vijfregelig beschrijvend gedicht:
|
Regel 1: 1 woord voor het onderwerp van het gedicht |
|
Regel 2: 2 woorden die het onderwerp beschrijven |
| Regel 3: 3 woorden die een handeling van het onderwerp beschrijven, wat hij doet of wat er met hem gebeurt |
| Regel 4: 4 woorden die beschrijven wat het onderwerp met je doet |
|
Regel 5: 1 woord; een ander woord voor het onderwerp (een synoniem) |
| Maar je mag natuurlijk met de vorm smokkelen zoals duidelijk wordt uit het voorbeeld. |
|
Als voorbeeld: A friend A friend |
| Klaar is je cinquain. |
Diamante
Maak een gedicht dat de vorm heeft van een diamant:
|
Regel 1: 1 zelfstandig naamwoord |
| Regel 2: 2 bijvoeglijke naamwoorden die het woord uit dichtregel 1 beschrijven |
| Regel 3: 3 werkwoordsvormen die eindigen op -ing, of -ed |
| Regel 4: 4 zelfstandige naamwoorden die te maken hebben met het onderwerp. De laatste 2 zelfstandige naamwoorden zijn anders of vormen een contrast met hoe je jouw onderwerp in de eerste 4 dichtregels hebt beschreven. |
| Regel 5: 3 werkwoordsvormen die eindigen op -ing, of -ed en die de verandering of de ontwikkeling die het onderwerp ondergaat beschrijven |
| Regel 6: 2 bijvoeglijke naamwoorden die nog dieper ingaan op het andere aspect van het onderwerp |
| Regel 7: 1 zelfstandig naamwoord dat een contrast vormt met het woord in dichtregel 1 |
|
Als voorbeeld: No title day |
| Klaar is je diamante. |
Leuke poëziesites
Ideetjes opdoen voor het schrijven van een gedicht? Bezoek eens de volgende
poëzie websites:
| Learn New Poetry Forms Leuke onbekende poëzievormen om uit te proberen! |
|
Forms of Poetry |
|
Enfants poesie |
|
Gedichte von Kindern
für Menschen |
| Petron Zone Op de homepage waar je terechtkomt, klik je onderaan op 'Petron&Co-Günters geniale Generatoren;-)', vervolgens klik je op de afbeelding van 'Pegasus', links kun je dan in vensters woorden invullen, waarvan de generator dan een origineel gedicht maakt, dat rechts verschijnt! Je kunt dan ook nog een beoordeling geven. Klik je op 'Lösche', dan wis je jouw ingetikte woorden weer en kun je nog eens opnieuw beginnen. Onder de knop 'Quiz' zitten gedichten waarvan je moet aangeven of ze van een echte dichter zijn of van de gedichtengenerator; een leuk spelletje. |